وکتور چیست و چه کاربردهایی دارد؟
فهرست مطالب
احتمالا تاکنون نام وکتور را زیاد شنید باشید و برایتان این سوال مطرح شود که وکتور چیست؟ وکتور نوعی از تصاویر دیجیتالی است که توسط نرم‌افزارهای طراحی گرافیک مانند ایلوستریتور و کُرل و بر مبنای محاسبات ریاضی ایجاد و نمایش داده می‌شوند و قابلیت ارائه تصاویری با کیفیت بی نهایت را دارند.
وکتور معادل لاتین کلمه بردار می‌باشد. همانطور که در دروس ریاضی دبستان و راهنمایی فرا گرفته‌ایم، بردار دارای یک محور عمودی با نام Y و یک محور افقی با نام X است که یکدیگر را در نقطه 0 قطع می‌کنند. بر روی این محور که به محور مختصات در ریاضی معروف است، از نقطه صفر در هر فاصله و در هر جهتی که شما نقطه‌ای ایجاد کنید آن نقطه دارای مقادیر (مختصات) X و Y خواهد بود. این مختصات نشان دهنده موقعیت قرارگیری نقطه و یا شکل ترسیم شده (بر مبنای مرکزیت شکل) نسبت به محور برداری می‌باشد.
موقعیت هر نقطه، خط و یا شکلی در راستای محور Y اگر در محدوده بالاتر از محور X باشد دارای مقدار مثبت و اگر پایین‌تر از خط محور X باشد دارای مقدار منفی خواهد بود و همین طور این موضوع برای اشکالی که در راستای محور X جا به جا شود در موقعیت سمت راست خط محور Y دارای مقدار مثبت و در قسمت چپ محور Y دارای مقدار منفی خواهد بود
هر شکلی که بر روی این محور ترسیم شود جدای از ابعاد خود شکل، دارای مختصات X و Y می‌باشد. عملکرد نرم‌افزاهای ترسیمی وکتور و همچنین سه‌بعدی بر همین موضوع استوار است. واحد اندازه پارامترهای این محور در نرم‌افزار وکتور بر اساس واحد مشخص شده برای سند می‌باشد که می‌تواند بر اساس cm، mm ، point pixel ، inch و … باشد. مقادیر قابل اندازه گیری بر اساس واحد مشخص شده در نرم‌افزار نمایش داده می‌شود. در نرم‌افزارهای گرافیک دو بعدی وکتور مانند ادوب ایلوستریتور و کورل دراو اشکالی که ترسیم می‌شود دارای مشخصات برداری می‌باشد و به دلیل مشخص بودن مختصات آن می‌توان در هر ابعاد و اندازه‌ای بدون افت کیفیت آن را تغییر داد.
در نرم‌افزارهای سه بعدی مانند 3DMAX علاوه بر دو محور X و Y یک محور سوم با نام Z نیز در نظر گرفته شده است تا هر سه محور طول، عرض و ارتفاع برای ترسیم اشکال سه بعدی فراهم شود.
خطوطی که بر روی این محور ترسیم می‌شود دارای یک نقطه شروع و یک نقطه پایان خواهد بود که به آن مسیر یا path گفته می‌شود. نحوه قرارگیری این خط بر اساس نقطه شروع و پایان و مسیری که طی می‌کند مشخص می‌شود. برای مثال اگر شما تصویر و یا متنی را بر روی این خط منتقل نمایید از نقطه‌ای که شروع به ترسیم آن نموده‌اید تصویر یا متن شروع می‌شود.
فایل وکتور چیست؟
فایل وکتور نوعی از فایلهای لایه باز تصویری هستند که توسط نرم‌افزارهای تصویرسازی وکتور مانند ادوب ایلوستریتور و کرل دراور ایجاد و پشتیبانی می‌شوند. تفاوتی که فایلهای وکتور با تصاویر معمولی دارند در نوع کاربرد آنها در عرصه دیجیتال و گستردگی استفاده از آنها در بسیاری از امور زیر مجموعه طراحی گرافیک رایانه‌ای می‌باشد.
فرمتهای رایج وکتور
AI (Adobe Illustrator)
EPS (Encapsulated PostScript)
SVG (Scalable Vector Graphics)
CDR (Corel Draw)
PDF (Portable Document Format)
DWG (DraWinG)
DXF (Data eXchange Forma)
تفاوت وکتور و بیتمپ چیست؟
وکتور (Vector) و بیتمپ (Bitmap) دو نوع اصلی از فرمتهای تصویری هستند، هر یک دارای ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود می باشند. فایلهای وکتور بر پایه بردار هستند که بطور ریاضی تعریف می‌شوند و تصویر با استفاده از خطوط، منحنی‌ها، چندضلعی‌ها و ترکیبات ژئومتریک دیگر ایجاد می‌شود. تصاویر وکتور قابلیت مقیاس پذیری بدون از دست رفتن کیفیت تصویر در بزرگنمایی و کوچکنمایی را دارند. در حالی که تصاویر بیتمپ بر اساس شبکه ای از پیکسل‌ها و نقطه‌های رنگی تشکیل می‌شوند و زمانی که بر روی آنها بزرگنمایی کنید شاهد کاهش کیفیت آن خواهید بود.
حجم تصاویر بیتمپ به واسطه افزایش تعداد پیکسل‌ها و همچنین دامنه رنگی مورد استفاده در تصویر به صورت مستقیم افزایش می‌یابد اما در تصاویر وکتور به دلیل عدم وابستگی به پیکسل این محدودیت در حجم فایل خروجی بسیار کمتر می‌باشد و دلیل آن اطلاعات کمتر معادلات ریاضی برای ذخیره شدن نسبت به اطلاعات هر پیکسل در تصاویر bitmap می‌باشد.
به طور کلی تفاوت‌های اصلی این دو فرمت در جدول زیر به طور خلاصه بیان شده است:
| تصاویر وکتور (برداری) | تصاویر بیتمپ (پیکسلی) | |
|---|---|---|
| 1 | بدون محدودیت افت کیفیت در بزرگنمایی | دارای محدودیت کیفیت در بزرگنمایی |
| 2 | دارای حجم کم در فایلهای خروجی و عدم وابستگی حجم فایل به ابعاد سند | افزایش حجم فایل بر اساس افزایش ابعاد سند |
| 3 | امکان مدیریت و اصلاح کامل خطوط، اشکال و لایه ها بعد از ترسیم | نداشتن امکان اصلاح و تغییر با مدیریت کامل بر روی خطوط و اشکال ترسیم شده |
| 4 | ویرایش آسان تصاویر | ویرایش پیچیده تر تصاویر نسبت به وکتور |
| 5 | دقت و کیفیت بالا و ثابت تصاویر | دقت و کیفیت های متنوع تصاویر و محدود به تعداد پیکسل |
| 6 | سرعت لود شدن بالا در نرم افزار | سرعت لود پایین تر نسبت به فایل وکتور |
| 7 | تعامل بالا با متن و نوشتار | به لحاظ پیکسلی بودن نسبت به وکتور تعامل کمتری با متن دارد. |
| 8 | امکان استفاده از کدهای اسکریپت برای برخی از ترسیمات | عدم پشتیبانی از کد اسکریپت |
| 9 | امکان مدیریت کامل رنگ اشکال به صورت جداگانه و تفکیک شده | رنگهای موجود در یک تصویر در تفکیک‌پذیری و تغییر ، نسبت به وکتور دشوارتر می‌باشد |
نرم‌افزار وکتور چیست
محیط نرم‌افزار Affinity Designer
نرم‌افزارهایی که از آن برای ترسیمات و تصویرسازی وکتور استفاده می‌شود در گروه نرم‌افزارهای وکتور قراردارند. خطوط و تصاویر بوجود آمده توسط این نرم‌افزارها دارای لبه‌های صاف و بدون رنجگی هستند بدین معنا که قابلیت تغییر ابعاد در هر اندازه‌ای و بدون ایجاد افت کیفیت را دارند. نرم‌افزارهای بیتمپ مانند فتوشاپ نیز دارای برخی ویژگی‌های برداری می‌باشند که می‌توان از این قابلیت‌ها برای ترسیمات بهره برد ولی خروجی قابل نمایش در نرم‌افزار و همچنین خروجی نهایی به صورت پیکسلی (بیتمپ) خواهد بود.
برخی از نرم‌افزارهای وکتور که بیشترین استفاده را در بین کاربران دارند به ترتیب پرکاربردترین آنها به شرح زیر است:
1- Adobe Illustrator
ادوب ایلوستریتور جزء محبوبترین و پر استفاده ترین نرم افزار در بین طراحان گرافیک، طراحان صنعتی، تصویرسازان و بسیاری از فعالان شاخه طراحی می‌باشد که توسط شرکت آمریکایی Adobe ارائه و پشتیبانی می‌شود. هر ساله نسخه جدیدی از این نرم افزار همراه با سایر نرم افزارهای این مجموعه و با قابلیت‌های جدید در دسترس کاربران قرار داده می‌شود. این نرم‌افزار محبوب به واسطه محیط کاربر پسند، شباهت‌های محیط کاربری و عملکردها به نرم‌افزار فتوشاپ و هماهنگی بالایی که با سایر نرم‌افزارهای دیگر شرکت ادوبی دارد از جایگاه ویژه‌ای در بین طراحان برخوردار بوده و همچنان پیشتاز این حوزه می‌باشد.
رتبه دوم پر استفاده ترین نرم افزار وکتور در زمینه تصویرسازی و نشر متعلق به نرم‌افزار معروف کرل دراو می‌باشد. کرل دراو نیز از نرم‌افزارهای قدرتمند در حوزه طراحی گرافیک و همچنین طراحی صنعتی محسوب می‌شود. و کاربردای زیادی را در قالب یک نرم افزار جامع در احتبار کاربران قرار می دهد.
3- Adobe Indesign
نرم‌افزار ادوب ایندیزاین یکی از زیر مجموعه‌های شرکت ادوب (Adobe) می‌باشد. ایندیزاین نیز، از قدرتمندترین و کامل‌ترین نرم‌افزارهای گرافیکی در زمینه طراحی کاتالوک، بروشور، کتاب و مجله می‌باشد. این نرم‌افزار قابلیت‌های خوبی در زمینه صفحهآرایی و لی‌اوت داشته و دارای ابزارها و امکانات کاملی برای طراحی نشریات و صفحهآرایی می‌باشد. می‌توان فایلهای با تعداد صفحات زیاد را بدون سنگین شدن نرم‌افزار به راحتی به صورت صفحه به صفحه طراحی و مدیریت نمود. پایه عملکرد این نرم‌افزار نیز همانند ادوب ایلوستریتور و کرل، بر اساس وکتور می‌باشد.
نرم افزار Sketch تنها نسخه سیستم عامل مکینتاش آن در دسترس بوده و نسخه ویندوز آن موجود نمی‌باشد. از این نرم‌افزار بیشتر در حوزه طراحی UI و UX و طراحی صفحات قالب وب و اپلیکیشن استفاده می‌شود.
4- Inkscape
مزایای فایل وکتور نسبت به بیتمپ چیست؟
فایلهای وکتور به دلیل داشتن مقیاس و اندازه مشخص در هر شکل و ترسیم دارای معیارهای قابل اندازه گیری دقیق و محاسبات مهندسی می باشد این موضوع سبب ایجاد لبه های تیز و بدون رنجگی در هر ابعاد و اندازه ای می شود. این ویژگی فایلهای وکتور قابلیت های گوناگونی را در عرصه طراحی ایجاد نموده اند که در زمینه طراحی صنعتی و مهندسی و نقشه کشی بسیار مورد استفاده قرار میگیرند
معایب فایلهای وکتور چیست؟
تا اینجا در مورد مزایا و استفاده‌های فراوانی که فایلهای وکتور برای ما دارند صحبت کردیم، بد نیست تا معایبی که این نوع فرمت از فایلهای تصویری دارند را نیز بیان کنیم.
– محدودیت در ایجاد جلوه های طبیعی
برای نقاشی کشیدن ما می توانیم از انواع مختلف ابزارهای دستی مانند انواع مداد و یا قلمو در کنار رنگ های مصرفی از جنس های مختلف استفاده کنیم. در دنیای دیجیتال به جرات می‌توان گفت که تمامی این موارد توسط نرم‌افزاهای مختلف شبیه‌سازی شده‌اند و حتی قابلیت‌های ویژه‌ای نیز به آنها افزوده شده است که مورد توجه ویژه طراحان و هنرمندان قرار گرفته است. نرم‌افزارهایی که از چنین قابلیت‌هایی پشتیبانی می‌کنند معمولا بر پایه Bitmap عمل می‌کنند یا به زبان ساده‌تر بر اساس پیکسل این قابلیت‌ها را به نمایش می‌گذارند، چیزی که در نرم‌افزارهای وکتور مشاهده نمی‌شود و به دلیل نبود ویژگی‌های Bitmap در تصویرسازی دارای محدودیت‌هایی نیز هستند بر خلاف این موضوع که نرم‌افزارهای پیکسلی یا Bitmap نیز دقت و ظرافت نرم افزار وکتور را ندارند.
– سنگین شدن عمل پردازش
نرم‌افزاهای وکتور به دلیل محاسباتی بودن و پردازش هر مرحله از ایجاد تصویر، به هنگام انجام پروژه‌های سنگین و دارای تعداد زیاد المان دچار افت سرعت عملکرد می‌شوند و ممکن است باعث کرش‌شدن و بسته‌شدن ناگهانی نرم‌افزار شود. این موضوع معمولا برای طراحان بسیار آزاردهنده می‌باشد. بنابراین بهتر است برای انجام پروژه‌های حجیم از سیستم کامپیوتر قدرمتمند با رم بالا استفاده شود و یا پروژه را در چند سند به صورت جداگانه انجام دهید و یا از بازکردن چند سند متفاوت به صورت همزمان خودداری نمائید تا دچار چنین مشکلی نشوید.
آیا می توان یک تصویر را در ایلوستریتور اصلاح نمود؟
به دلیل ماهیت نرم‌افزارهای وکتور امکان اصلاح تصاویر وجود ندارد و تنها می‌توان بر روی تغییر ابعاد، ماسک کردن، امبدکردن تصویر در سند و یا تغییر از حالت رنگی به سیاه و سفید حساب باز کرد.
آیا گریدینت و مش در ایلوستریتور وکتور محسوب می‌شوند؟
در این خصوص بین بسیاری از طراحان گرافیک اختلاف نظر وجود دارد چرا که بسیاری می گویند وکتور است و خیلی ها می گویند ماهیت پیکسلی داشته و ربطی به وکتور ندارد. این موضوع را می‌توان با گستراندن یا به اصطلاح اکسپند کردن (Expand) آن شکل دارای گریدینت یا مش اثبات نمود. معمولا با اکسپند شدن یک شکل با رنگ گریدینت، رنگها تبدیل به میله‌های باریک و وکتور می شوند.
نرم افزارهایی که پایه عملکرد آنها بر اساس وکتور می باشد؟
Autocad, Solidworks, CATIA, illustrator, Corel, Inkscape, indesign, adobe xd,
حجم فایلهای وکتور چقدر است؟
به دلیل کد دار بودن فایلهای وکتور حجم آنها معمولا کمتر از فایلهای تصویری بیتمپ می‌باشد. در فایلهای بیت مپ، هر چه رزولوشن یا تعداد پیکسل های تشکیل دهنده تصویر و همچنین دامنه رنگهای به کار رفته بیشتر باشد حجم فایل به مراتب بیشتر خواهد بود. اما در وکتور چنین نیست و تعدد اشکال و رنگها تأثیر کمتری در افزایش حجم فایل دارند، اما زمانی این حجم همانند تصاویر پیکسلی بیشتر می‌شود که از افکنهایی مانند سایه (Drop shadow)، بلر (Gaussian blur)، گریدینت (Gradient)، و … در کار استفاده شود. دلیل این موضوع این است که این افکت‌ها نمی توانند بر اساس وکتور بسط یابند و به صورت پیکسلی یا رستر ایجاد می‌شوند و در نرم افزارهایی مانند ایلوستریتور این مقدار به صورت PPI قابل تغییر هستند. همچنین استفاده از فایلهای تصویری بیت مپ مانند JPG, PNG و tif به صورت امبد شده نیز موجب افزایش حجم فایل خواهند شد.
راههای کاهش حجم فایل وکتور؟
راه های متفاوتی برای کاهش حجم فایلهای وکتور وجود دارد که در صورت الزام می‌توان از آنها استفاده نمود.
چه دلایلی باعث افزایش حجم فایل وکتور می‌شود؟
از جمله دلایلی که می‌تواند سبب افزایش حجم فایل وکتور شود می‌توان به استفاده از سایه یا همان Drop Shadow، استفاده از افکتهای رستر مانند Gaussian blur و سایر افکتهای مشابه فتوشاپ، امبد کردن (قراردادن) عکس در داخل سند نرم‌افزار وکتور و همچنین افزایش حجم تصاویر و اطلاعات ایجاد شده در سند اشاره نمود.
آیا امکان تبدیل تصویر پیکسلی یا بیت مپ به تصویر وکتور و بالعکس وجود دارد؟
بله، می توان تصاویر را در خروجی نرم‌افزار وکتور در فرمتهای رایج تصاویر پیکسلی مانند gif ، png ، jpg و tif ذخیره نمود.
برای تبدیل تصویر بیتمپ به وکتور کافی است پس از وارد کردن تصویر به محیط نرم‌افزار از دستور image Trace تصاویر بیتمپ را در حالت‌های مختلف از حالت دو رنگ (سیاه و سفید) تا حالت تمام رنگ به وکتور تبدیل نمود. در این حالت تصاویر با جزئیات زیاد شاید در حالت تبدیل به وکتور زیاد خوشایند نباشند ولی برای تصاویری که دارای دامنه رنگی و جزئیات کمتر و یا به اصطلاح فلت می‌باشند نتیجه بهتری حاصل می‌شود.
فایلهای وکتور در چه مواردی کاربرد دارند؟
با توجه به همه مزیت‌هایی که برای فایلهای وکتور تا اینجا بیان شد باید بدانید که این نوع فایل‌ها به دلیل قابل تعریف و اندازه‌گیری بودن و داشتن مقیاس مشخص، در صنایع برش لیزر و CNC کاربرد دارند. دستگاه‌های برش لیزر و CNC خطوط ترسیم شده در فایلهای وکتور را شناسایی و دنبال می‌کنند. همان خطوطی که با نام Path شناخته می‌شوند. در پرینترهای سه‌بعدی نیز که در ابتدای این مقاله به آن اشاره کردیم خطوط و سطوح ترسیم شده در سه محور طول، عرض و ارتفاع را شناسایی و با مواد مورد نظر به صورت یک حجم پیاده‌سازی می‌کنند. در سایت عکسرنگ با ارائه نمونه‌های فراوان از طرح لیزر و CNC در زمینه‌های مختلف و مطابق با علاقه مندی مخاطبان سعی در ارائه به‌روزترین و متنوع‌ترین طرح‌های لیزر و CNC را داشته‌ایم. همچنین حساسیت در کیفیت و دقت بالا در اجرای طرح‌ها از معیارهای مهم سایت عکسرنگ می‌باشد که تاکنون طرح‌های ارائه شده بر همین معیار استوار بوده و ادامه خواهد داشت. از اهداف ما ارائه منبعی کامل از انواع فایلهای طرح لیزر و CNC جهت استفاده طیف وسیطی از مخاطبان و علاقه‌مندان بوده است و همچنان در حال رفع نواقص و تکامل این منبع سودمند هستیم. برای مشاهده این طرح‌ها به بخش فایلهای طرح لیزر و CNC مراجعه نمایید.
سهراب اکبری
مدیر سایت عکسرنگ. با تجربه حدودا ده ساله در زمینه طراحی گرافیک و نقاشی دیجیتال و علاقه‌مند به یادگیری بیشتر و آموزش در زمینه نرم افزارهای فتوشاپ، ایلوستریتور و ایندیزاین
- چنانچه دیدگاهی توهین آمیز باشد و متوجه اشخاص مدیر، نویسندگان و سایر کاربران باشد تایید نخواهد شد.
- چنانچه از لینک سایر وبسایت ها و یا وبسایت خود در دیدگاه استفاده کرده باشید تایید نخواهد شد.
نظرات